Jak wymijająco odpowiedzieć na źle zadane pytanie

Niezmiernie trudno jest mnie, osobie, która czyta książki w każdej możliwej sytuacji i każdym możliwym miejscu, zdecydować, jaka pozycja zrobiła na mnie największe wrażenie. Jeszcze trudniej jest rekomendować, zachęcać. To, co dla mnie mogło być literackim objawieniem, odkrywaniem nowych światów, źródłem emocji, powodem wzruszeń czy uniesień intelektualnych, dla kogo innego może być zwykłym czytadłem, niewartym ceny papieru, na którym zostało wydrukowane. Wszak każdy z nas inne ma upodobania i – de gustibus non est disputandum.
Także to, że czytamy nie „w oderwaniu od rzeczywistości” a „tu i teraz”, w konkretnej naszej, osobistej sytuacji, w konkretnym nastroju, takim a nie innym samopoczuciu, stanie ducha, przy takiej a nie innej pogodzie, bezsprzecznie wpływa na naszą percepcję. Podobnie nasz wiek determinuje określony odbiór lektury. To co zachwyca dwudziestoparolatka, już dziesięć lat później z grymasem niechęci i uśmiechem rozbawienia własnymi niegdysiejszymi gustami może zostać odłożone na najwyższą półkę w biblioteczce. Ale … zdarza się, że za następne parę, paręnaście lat, z już bądź co bądź wyrobionym gustem literackim, wolni od pochopności decyzji wieku młodzieńczego , mniej emocjonalnie a bardziej intelektualnie chcemy przypomnieć sobie to, co kiedyś nas zafascynowało, co gnało nas do biblioteki, co powodowało, że zarywaliśmy noce, czytając przy latarce pod pierzyną. I sięgamy na tę zakurzoną najwyższą półkę naszej pamięci. I czytamy z zapartym tchem, błyszczącymi oczyma, na przemian śmiejąc się i ocierając łzy wzruszenia. I czytamy…
Z założenia więc subiektywny być musi nasz osąd lektury; równie subiektywny co niesubiektywne były powody dla których tę a nie inną pozycję postanowiliśmy przeczytać. – A to ktoś podarował nam na urodziny, a to autor dostał literackiego Nobla, rozwiódł się, ożenił, zmarł czy akurat obchodzimy setną rocznicę jego urodzin.
To wszystko nie ma znaczenia. Tak naprawdę jedyne co jest ważne, to to, czy książka nam się podoba, czy wzbudza w nas emocje, czy po przeczytaniu chcemy czytać raz jeszcze , już na spokojnie, słowo po słowie, zdanie po zdaniu, smakując, delektując się każdą frazą. Czy chcemy, zazdrośnie chowając ją pod poduszką, żeby była nasza. Czy też bez żalu z nią się rozstajemy, znudzeni, rozczarowani, zawiedzeni, nie doczytawszy nawet do końca drugiego rozdziału.
Jednakowoż nie jest tak, że te, których my nie chcemy, które nie przykuły naszej uwagi na dłużej, nie znajdą wdzięcznego czytelnika w kim innym. Jako się rzekło, o gustach się nie dyskutuje.
Ale wszystkie one, wszystkie przeczytane czy chociażby naprędce przewertowane książki zostawiają w nas pewien ślad. Jedne głębszy, mocno odciśnięty, a inne cień zaledwie, cień cienia. Gdzieś tam, daleko z tyłu głowy żyją pospołu Winnetou i Jean Valjean, Mały Książę z pilotem Pirxem patrzą w gwiazdy, roboty marzą o mechanicznych owcach a Odys i Leopold szukają każdy swojej Itaki.
Jest wiele książek, które zapadły mi w pamięci. Pamiętam nie tylko ich treść i wrażenie jakie na mnie wywarły. Pamiętam ich zapach, kiedy pierwszy raz były w moich dłoniach, zapach papieru i farby drukarskiej, pamiętam gładkość obwoluty i szelest kartek pośpiesznie przerzucanych. Pamiętam też swoją przekorną cierpliwość – już mam, już jest na wyciągnięcie ręki, ale jeszcze nie czytam, jeszcze się wstrzymuję.
Gdyby ktoś bardzo dociekliwy zadał mi pytanie, która z przeczytanych książek wywarła na mnie największe wrażenie, która z nich najbardziej mi się podobała, odpowiedź musiała by być jedna – nie wiem. Nie potrafię odpowiedzieć na to pytanie, nie potrafię wybrać.
Zakładam jednakże, że przyszłyby mi wówczas na myśl książki, do których wracam wielokrotnie i za każdym razem czytanie ich sprawia mi przyjemność równą tej, jaka była mi dana przy pierwszym ich czytaniu.
Na pewno byłaby to „Księżycowa dolina” Jacka Londona, wzruszająca powieść drogi z wątkiem miłosnym, wykwintną bielizną i cudowną piosenką o abalonach.
Dalej Lem i „Powrót z gwiazd”, który mimo że upłynęło 50 lat od pierwszego wydania nic ze swego przesłania nie stracił.
Wieczne dziecko we mnie dopomina się o „Akademię Pana Kleksa” i o lewkonię podróżniczą – oj tak!!!
„Bikini” według mnie najlepsza, najbardziej dojrzała powieść Janusza Leona Wiśniewskiego.
Wstrząsająca „Zielona mila” Stephena Kinga i Mr.Jingles.
Sapkowski – za całokształt. No .. prawie.
Randy Pausch „Ostatni wykład” z jakże istotnym przesłaniem – cyt.: „Większość z nas miało w dzieciństwie marzenia: miejsca, które chcieliśmy zwiedzić, ludzie, których chcieliśmy spotkać, pracę, która chcieliśmy wykonywać. To wszystko to nasze marzenia, które mogą się stać potężnym źródłem motywacji. Niektórzy z czasem rezygnują z nich. Zachowanie ich to podstawowa wartość, która świadczy o naszym człowieczeństwie.”
„Il gattopardo” (Lampart) di Lampedusy i modlitwa rodziny di Salina, prowadzona przez księcia Fabrizio.
Mariusz Wilk przełamujący stereotypy myślenia o Rosji swoim „Dziennikiem Północnym”.
Wspaniałe „Czasy Miejsca Ludzie. Wspomnienia z Kresów Wschodnich” Heleny z Jaczynowskich Roth.
I wiele, wiele innych.
Sprowokowane jakimś impulsem, zapachem, dźwiękiem, ciszą wracają do nas niby magdalenki. Pamiętamy jedynie fragmenty, słowa pojedyncze. A więc w poszukiwaniu straconego czasu znów sięgamy na tę najwyższą, zakurzoną półkę naszej pamięci i czytamy, czytamy, czytamy…

Nocna czerń ciągnie się – jak w Dukli – w nieskończoność , Babette przygotowuje dla nas swoją ucztę, Nastazja rozdmuchuje samowar, świerszcz gra za kominem, Wielki Brat patrzy a Orwell zaprasza na filiżankę herbaty z mlekiem.
A my czytamy…